Coğrafi Yapı
Bitki Örtüsü Bayburt'un bitki örtüsü Erzurum,Erzincan ve Gümüşhane illerinin bitki örtüsü gibidir. İklim yönünden bulundukları iklim kuşağının özelliklerini taşırlar. Bilindiği üzere iklim özellikleri, bitki örtüsü üzerinde etkili olmakta ve ayrıca bitkileri gelişiminde rol oynamaktadır.
Gümüşhane'nin Trabzon ile olan sınırlarının Güney ve Güneydoğu bölgelerinde
bulunan ormanlar hariç tutulursa Erzurum,Erzincan ile Bayburt'un bulunduğu
bölgede,dağ yamaçları ve daha yüksek yerlerdeki orman kalıntıları bitki
örtüsünün insan eliyle çok eski dönemlerden beri, yok edildiğini kanıtlıyor.
Çoruh vadisinden daha aşağılara doğru İspir ve Yusufeli ilçeleri yörelerinde
çam ormanlarına rastlanmaktadır.İlk baharda dağlık kesimler ovalar ve yüksek
platolar doğal çeşitli çiçek türlerini kaplayan otla örtülür,çayır ve meralarda
kış ve yavşan cinsinden oluşan tabii örtü ile su kenarlarında görülen kısa
çayır türleri,Düğün çiçeği ve Baklagil çeşitleri ile kaplanmış alanlar göze
çarpmaktadır. Yağışların azlığına ve hayvan sürülerin yoğunluğuna bağlı olarak
doğal bitki örtüsü kısa zamanda ve yaz ortalarına doğru yok olmakta veya
sararmakta olduğundan Bayburt ovası genel görünümü ile bir step niteliği
kazanır. Bütün bu olumsuz yönleri ile bitki örtüsünün büyük çapta erozyon
olaylarını önleyemeyişi nedeniyle, Bayburt çevresindeki yüksek dağların devamlı
aşınmakta olduğu bir gerçektir. Gümüşhane ile Bayburt'un çevresindeki hayvan
türleri yönünden oldukça fakir sayılır. Bayburt'un yüksek dağ köylerinde
Ayı,Yaban keçisi, tilki dağ keçisi daha aşağı bölgelerde ve bilhassa Çoruh
nehri vadisinde yer alan yöre halkınca bük adıyla tanımlanan çalılık ve meşelik
yaban domuzu,ördek,toy ve kırsal bölgelerde ise keklik ve tavşan gibi av hayvanlarına
rastlanmaktadır.
Çoruh nehrinde iri sazan ve yayın balıkları da avlanabildiği gibi Çoruh'u
besleyen büyük akarsularda, {kop, masat, otlukbeli, yoncalı} vb. Alabalık
avlanabilmektedir.1899 yılında basılan Erzurum vilayet isal namesi yıllığında
Bayburt'un ormanlık bölgeleri şöyle anlatılıyor Bayburt ilinin çeşitli
yönlerinde demir kaş {burnaz}kop ve masat ve yayla pınar {lusunk}koç
bayırı{pörge}ve akkaya adı verilen köy ve mahallerde,sık ve seyrek ve
100,000dönüm alanındaki bir araziyi kaplayan pelit ve kavak ve bazı çam ağacı
türleri mevcut olup bunlar Bayburt ve Erzurum'a diğer yakın yerlere nakledilip
kullanılmaktadır.' Burada YY önceki varlığından söz edilen 100,000 dönümlük
pelit,kavak ve çam ormanları halkın ihtiyaçlarını karşılayabilmesi bakımından
başka kaynaklara sahip olmadığı düşünülürse daha da azalmış ve devlet eliyle
büyük çaplı bir ağaçlandırma faaliyeti yürütülmediği için,git gide yok olmaya
mahkum olmuşlardır. Halbuki Evliya Çelebi seyahat namesi'nde ve 1647y'da daha
yukarı kesimlerdeki çam ormanlarından kesilen ağaçların Çoruh nehri'nin
sularına bırakılarak Bayburt'a kadar nakledildiği yazılıdır. Bu ağaçların elde
edilen kerestenin Bayburt'un eski bir çok evlerinde kullanıldığı ve Bayburt
civarındaki ormanlarından elde edildiği anlatılmaktadır. 1960 sayısına göre
Bayburt'un 30 köyünün orman kenarında kurulmuş olduğu ortaya çıkmıştır bu
köylerin civarında orman olarak adlandırılacak 50,000 ila 60,000 dönümlük bir
bölge vardır. Diğer yörelerde ise koruluk ve bataklık gibi ağaçlıklar göze
çarpmaktadır.
Ecdadımız yaşadıkları yörelerde,arazi şekillerine bakarak coğrafi özelliklere
iklimlere,akan sulara ve sonuç olarak önemli gördükleri herşeye bir isim
vermekte çok isabetli davranmışlardır örneğin sarı çiçek yaylası, kızlar
meydanı,rüzgarlı bayır, akkaya, korkudere,tepebaş, kanlıyamaç taşlı tarla v.b.
Geniş çam ormanlarının çevrede çok olduğu ünlü bilim adamlarımızdan Şemseddin
Sami'nin kamus'u alam büyük dünya sözlüğü adlı eserinde şu şekilde ifade
edilmiştir. Bu dağların ekser cihetleri, vasi ormanlarla mestur olup çam,
meşe,kavak pelit,kökler ardıç ve sair ağaçları havidir.
Bunlardan anlaşılıyor ki Bayburt çevresi o zamanlar bitki örtüsü yönünden hiç
de fakir değildir.
İklim
Bölgenin coğrafi yapısı, Doğu Anadolu'nun soğuk ve kurak iklim kuşağı içinde
ilin büyük bir kısmının bulundurmakta ve diğer taraftan az bir kısmının ise
daha nemli ve yağışlı Karadeniz iklim kuşağının etkisi altında tutulmaktadır
Büyük iklim değişiklikleri göstermesine neden olan bu coğrafi yapı Anadolu'nun
başka bölgesinde mevcut değildir.
Bayburt ovasının kuzeyinin kaplayan SOĞANLI DAĞLARI. Karadeniz nemli havasını
ve yağmurunu ovaya taşıyan yağmur bulutlarının Güneye inmesine bir set teşkil
ettiği için bölgede yağış oranları tatminkar olmaktan uzaktır Ancak ilkbaharda
ovaya düşen yağmur miktarı normalin üzerinde görülür ise de bu Nisan
yağmurlarının, kırkikindi yağmurları adı ile bölgenin yalnız belirli bir
mevsimde yününü güldürür .Buna rağmen Bayburt Ovasının bereketi verdiği
mahsulün Kuzey-Doğu Anadolu da ona benzer,bir başka ovada {pasinler Ovası
hariç}görülmez.
ÇORUH nehrinin Yaz mevsiminin kuraklığını gideren ve ovaya ince bir nem örtüsü
ile buğu halinde inen bir özelliği vardır. Bayburt ovası Çoruh Nehri üzerinde
yapımı kararlaştırılan barajlar ve sulama tesisleri ile sulandığında hem verimi
artacak ve hem de iklim üzerinde etkili olacaktır .Bayburt'ta yarım yüzyıllık
meteorolojik ölçümler göz önüne alındığı zaman görülür ki yağış ortalaması
yılık olarak 438mm ve yağışlı geçen gün sayısı ise 90,100 gün civarındadır.
Bayburt'tan kuzeye doğru gidildikçe Soğanlı Dağları'nın yağış miktarını daha
azaldığı görülür. Çünkü Kuzeyden ve Kuzey-Batıdan gelecek olan yumuşak iklimin
etkisini bu dağlar en az düzeye indirmektedir.
Mevsimlerin normal süreleri de iklimin etkisi altındadır Soğuk,kar,tipi gibi
kış mevsimine has olan afetler,devamlılıkları ölçüsünde,bölgedeki canlıların ve
ekonomik hayatın sarsıntılar geçirmesine neden olabilir. Bayburt -Trabzon
yolundaki Zigana ve Bayburt - Erzurum yolu üzerindeki Kop geçitleri daha önceki
dönemlerde yaşanan kış mevsimlerinden sık,sık kapandıkları için Bayburt
halkının uzun süreler bu illerle bağlantısı kesilmiştir. Bugün ise teknik
imkanlar ve yol bakımları karla kaplanan bu geçitleri hemen hemen her zaman
trafiğe açık tutmaktadır
Doğa
Bayburt yüzölçümü ve nüfusu itibariyle Türkiye'nin en küçük illerinden
biridir. Doğu Karadeniz sıradağlarının hemen güneyindeki Çoruh vadisinde yer
alır. Kuzeyde Trabzon ve Rize ile doğuda Erzurum güneyde Erzincan ve batıda
Gümüşhane illeri ile komşudur. İl 3652 km kare yüzölçümüne sahipdir.
Bayburt'un engebeli arazisinin jeolojik yapısı oldukça karışıktır. Kuzeyde
ve Doğuda Soğanlı dağlarının güney kesimlerindeki küçük alanlarda bol fosil
bulunmaktadır. İlin yer altı zenginlikleri arasında gümüş,bakır,kurşun,çinko
karışımı damarlar ile linyit rezervleri bulunmaktadır.
İlin toplam alanının %45'i dağlardan oluşur. Bayburt'u Karadeniz'den ayıran
sıradağlar batıdan doğuya sırayla Zülfe (2750m.)Kemer (2856m.) Soğanlı (2750
m.),Haldizen (3000 m.),Kırklar (3350 m.)dağları. Güneyde sıralanan dağlar ise
Çavuşkıran (2850m.),Kop (2600 m.),Çoşan (2963 m.), Sarıhan (2400 m.),Otlukbeli
(2520 m.) ve Pulur (2300 m.) dağlarıdır. Bu iki dağ silsilesinin arasında Çoruh
ırmağı akmaktadır. Çoruh'un ana kaynağı Mescit dağlarından gelmekte ve il
sınırlarına Güneydoğudan girmektedir. Bu ana kol Masat vadisinde Maden bucağı
yakınlarında Kop suyu ile birleşir. Irmak burada geniş bir alana yayılmış olup,
Bayburt ovasının oluşumuna ve taşıdığı alüvyonlarla sulu tarıma olanak sağlar .
Bayburtdan geçmeden önce civarındaki bir çok derenin de suyunu topladığından
şehrin içinden oldukça coşkulu bir biçimde akar . Kale tepesi ile Duduzar
tepesi arasında derin bir vadi oluşturduktan sonra Kale ardından yine düz bir
biçimde devam eder. Düzeker ovasında ırmağın diğer önemli bir yan kolu olan
Değirmencik suyunu alır. Daha sonra dirsek yaparak Çoruh ırmağı derin Çoruh
vadisine girer. Doğuya doğru akışına devam ederek ili terk eder.
Dağlarla çevrelenen ve ortasında akan Çoruh ırmağının kollarıyla parçalanan
Bayburt ovasına yaklaşık 900 km kare civarındadır ve dört önemli bölümden
meydana gelir. Batıda yer alan Mormuş düzlüğü kuzeyde Aydıntepe ovası
kuzeydoğuda Değirmencik kesiminde yer alan Düzeker ovası ve güneydoğu bölümünde
Keçevi düzü 1500-1700 m. Arasında yüksekliklere sahip ovalardır.
Henüz kayıtlı yorum yoktur ....